گردشگری در دنیا به سریعترین شکل ممکن درحال رشد است و در این میان گردشگری ماجراجویانه از بخشهای پیشگام گردشگر یست.
ماجراجویان به طور چشمگیری در سراسر جهان در تکاپو هستند و مبدا زندگی خود را ترک کرده و مسیرهای ناشناخته و پر رمز را میکاوند.
گردشگری ماجراجویانه علاوه بر اینکه موجب رضایت گردشگران از لذت دیدن نقاط جدید، انجام فعالیتهای مختلف مخاطره آمیز با درجات مختلف میشود
و استفاده از غذاهای محلی را برایشان فراهم می آورد، موجب رونق اقتصادی بیش از پیش جامعه محلی در برخورد با گردشگران هم م یشود.
مزیت مهم گردشگری ماجراجویانه این است که علاوه بر خلاقیت و نوآوری، بسیار انعطاف پذیر هم هست (UNWTO ، ۲۰۱۴)
در کشور ما جای مسابقات و جشنواره های ماجراجویانه و ورزشی به شدت احساس می شود.
این بخش نیازمند مشارکت جمعی و ایجاد رقابت سالم بین ارگان مختلف گردشگری است.
به طور مستقیم و چه غیرمستقیم بر روی گردشگری تاثیر گذارند.
از دفاتر مسافرتی و بیمه گذارها گرفته تا رستوران ها، وسایل حمل و نقل مختلف، جامعه محلی آموزش دیده
و حتی راه و شهرسازی برای ساخت و سازهای ایمن و زیبا در مسیرهای منتهی به سایتهای گردشگری.
رقابت دراز مدت و پایدار در گردشگری نیازمند مدیریت درست زیرساختها، برگزاری تورهای اصولی زیر نظر متخصصان، جذب سرمایه گذاران با برداشتن محدودیتهای بر سر را هشان و همکاری بیمه گذاران قابل دستیابی و اجرا است.
فراموش نکنید کشور ایران سرشار از منابع و شرایط مناسب برای اجرای تورهای ماجراجونه است
اما دانش کافی و رعایت اصول ایمنی از یکطرف و حفظ محیط زیست در طرف دیگر از مهمترین دغدغه ها در اجرای صحیح و ایمن این تورها است
تا از خطرات و خسارتهای احتمالی اجرای تورهای ماجراجویانه کاسته شود.
گردشگری ماجراجویانه در آیینه آمار
به آمار سال ۲۰۱۵ انجمن تجارت سفرهای ماجراجویانه توجه کنید:
طبق آمار این انجمن، گردشگران ورودی به مقاصد گردشگر پذیر در سال ۲۰۱۵ ،
۴. ۴ درصد افزایش یافته است که درآمدی معادل ۱. ۱۸ میلیارد دلار در سراسر جهان به همراه آورده است.
طبق آمار این انجمن، سفرهای ماجراجویانه در بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ درآمد ارزی ۲۶۳ میلیارد دلار با میانگین رشد ۶۵ درصد را به همراه داشته است!
این امر به خوبی رشد فزاینده گردشگری ماجراجویانه را در جهان و اهمیت آن در درآمدزایی مقاصد گردشگرپذیر را نشان میدهد.
جالب است بدانید طبق آمار این انجمن، تقاضا برای سفرهای دریایی در بین سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ ، ۶۸ درصد افزایش یافته است. (۲۰۱۶ ،ATTA )
و این در شرایطی است که میتوان با ظرفی تهای موجود در ایران عزیزمان این فعالیت را در قالب گسترده پیاده سازی و اجرا کرد.
ویژ گی های طبیعی و فرهنگی غنی و برجسته یک کشور، موقعیت بزرگ برای گسترش انواع گردشگری و درآمدزایی در مقاصد گردشگرپذیر به حساب می آید
که کشور ایران نیز از این موضوع مستثنی نیست و
این امر لزوم هرچه بیشتر برنامه ریزیهای کلان و درست اقتصادی در زمینه گردشگری را نشان میدهد.
این امر بدون شک همکاری بخش خصوصی و دولتی را همگام با هم میطلبد.
ماجراجویی چیست؟
در ابتدا به معنی کلی ماجراجویی میپردازم تا ذهنیتی اولیه از این کلمه پر رمز و راز بدست آورید.
ماجراجویی به معنی تجربه غیرمعمول، هیجان انگیز یا جسورانه که همراه با ریسک و خطر همراه است.
حال با استفاده از این تعریف این کلمه را در قالب گردشگری ادغام میکنیم.
گردشگری ماجراجویانه چیست؟
تا کنون هیچ تعریف روشنی از گردشگری ماجراجویانه از طرف سازمان جهانی گردشگری ارائه نشده است .
اما انجمن تجارت سفرهای ماجراجویانه (ATTA) تعریفی را ذکر کرده که در آن بیان میکند
گردشگری ماجراجویانه بایستی دستکم دو معیار از سه معیار زیر را داشته باشد:
۱. فعالیت فیزیکی ۲. محیط طبیعی ۳. رویارویی فرهنگی
به عنوان مثال در سفر به پرو، شما درگیر پیاده روی خواهید شد (فعالیت بدنی)، از مسیر ماچ وپیچو زیبا گذر می‌کنید (محیط طبیعی)
و برخورد نزدیکی با افراد بومی و محلی آنجا خواهید داشت (رویارویی فرهنگی).
گردشگری ماجراجویانه نیز مانند انواع دیگر سفر میتواند داخلی و بین المللی باشد.
در تعریف سازمان جهانی گردشگری آمده است که سفر ماجراجویانه سفریست که بایستی با یک شب اقامت همراه باشد
و کمتر از یک سال زمان سفر طول بکشد. ( ۲۰۱۴ ،UNWTO )
اما تعریف رایج تری که در مقالات مختلف جهان ارائه شده است شاید این قضیه را برای شما ملموس تر کند.
گردشگری ماجراجویانه همانطور که از کلمه ماجراجویانه هم میتوان برداشت کرد، به مفهوم سفر به مناطق خاص و ناشناخته،
سخت گذر، نیازمند فکر و قوای بدنی ویژه و همراه با میزان خطرهای متفاوت گفته می شود.
توجه داشته باشید ماجراجویی زمانی که با مفهوم گردشگری ادغام می شود اصول و قواعد کلی وارد تعریف آن می شود. وقتی در قالب تور قرار میگیرد،
ناخودآگاه پای متصدیان تورهای گردشگری به میان می آید، متصدیانی که بایستی تجربه و دانش کافی درباره فعالیتهای ماجراجویانه
را داشته و از اصول کلی طراحی بسته های تور و پس از آن، طراحی تخصصی تورهای ماجراجویانه،
آگاهی از آسیبهای احتمالی آن بر روی گردشگران، شرکت خدمات مسافرتی و.. را داشته باشد.
نکته جالبی که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که به علاقه مندانی که قصد استفاده از تورهای ماجراجویانه مخاطره آمیز را دارند،
دیگر کلمه گردشگر اطلاق نمیشود بلکه آ نها نیز جزئی از تیم ماجراجویانه محسوب میشوند.
ماجراجویی مخاطره‌آمیز
این به آن معناست که در این تورها توسط تیم اجرایی وظایفی به شرکت کنندگان محول میشود که بایستی رعایت و انجام دهند تا برنامه هرچه ایمن تر پایان پذیرد.
درکل می توان تور ماجراجویانه بخصوص ماجراجویانه مخاطره آمیز یا دشوار را به دو تیم اجرایی و تیم شرکت کنندگان تقسیم کرد.
جالب است بدانید انجمن تجارت گردشگری ماجراجویانه در سال ۲۰۱۴ در گزارشی از کشورهایی نام می برد
که تبلیغات سویی از آنها در جهان می شود و تور اپُراتورهای دنیا به صورت منظم تمایل دارند برنامه های سفر ماجراجویانه به آن مقاصد را برنامه ریزی کنند
که در بین کشورهای نام برده شده نام کشور ایران نیز دیده میشود! در حالت عادی ما با کمتر گردشگران ورودی با هدف ماجراجویی به کشور عزیزمان روبرو هستیم
ما موظف هستیم با تبلیغات صحیح و ارائه خدمات با کیفیت به گردشگران ماجراجویانه به ایران مخالف این موضوع را نشان دهیم.
خواه، ناخواه این تبلیغات سوء از سوی برخی کشورهای غربی بر علیه کشور ما صورت می گیرد
اما دولتمردان و فعالان گردشگری بایستی با هوشیاری تمام این تبلیغات سوء را از خسارت به فرصت تبدیل کنند
۱ ) ماجراجویی دشوار (مخاطره آمیز)
ماجراجویی دشوار یک سفر ماجراجویی است، که شامل مرحله بالاتری از چالش‌های فیزیکی و عناصر دارای خطر است.
این نوع از ماجراجویی نیازمند اعتماد به نفس بالاتر، روحیه بالاتر، خبرگی بیشتر، مهارتهای تخصصی برای لذت بردن از فعالیتهای سخت ماجراجویی است.
این نوع از گردشگری ماجراجوها رو از یک منطقه امن به سوی مناطق پرخطر سوق میدهد.
افراد ماجراجو علاقه مند به این نوع فعالیتهای ماجراجویی تعداد کمی از کل ماجراجوها را تشکیل میدهند.
ماجراجویی دشوار در ایران میتواند شامل موارد مختلفی از فعالیتهای ماجراجویی باشد که مواردی از آ نها را میتوان به صورت زیر نام برد:
صعود (کوه، سنگ، برف)، غارنوردی، دره نوردی، رفتینگ (قایقرانی در آ بهای خروشان)، دوچرخه سواری کوهستان، موج سواری، ورز شهای هوایی و..
حتی بازدید از حیات وحش را در ایران میتوان در این دسته قرار داد.
تورهای حیات وحش در اکثر مناطق دنیا به دلیل تعدد جانوران به صورت سافاری و در زمان صحیح اغلب قابل مشاهده هستند
در زمره سفرهای ماجراجویانه نرم قرار میگیرند.
اما در کشور عزیزمان با وجود داشتن گونه های مختلف از تعدد جانوری کمی بهره مند هستیم
که خود به مرور باعث از بین رفتن گونه ها و بعضا گونه های منحصر بفرد می شود.
متاسفانه به دلایل بسیاری از جمله خشکسالی، شکار غیر اصولی که در ایران برای مدت زیادی
بایستی روی این امر نظارت جدی شود- روز به روز از تعداد این جانوران که گهگاه منحصر به کشور عزیزمان هستند کاسته میشود.
به همین دلیل بازدید از حیات وحش ایران با دشوار یهای خاصی از جمله صبوری بیشتر، پیمودن مسافتهای طولانی تر و دشواری های دیگری روبروست.
ماجراجویی نرم (کم خطر)
ماجراجویی نرم برخلاف ماجراجویی سخت، به سفری با فعالیتهای دارای ماجراجویی راحت اشاره دارد.
گاهی اوقات خطر ویژه ای وجود ندارد.
این نوع از ماجراجویی از انواع ایمن تر گردشگری ماجراجویی است که در آن به ماجراجوها بایستی
آموزشهای مقدماتی و آشنایی از منطقه مورد بازدید، اطلاعات محیط زیستی و رعایت برخی اصول داده شود
احتیاج زیادی به آموزش یا راهنمایی فنی تر و تخصصی تر از جانب کا رشناسان نیست.
اکثر ماجراجوها در این بخش از گردشگری ماجراجویانه قرار دارند.
ماجراجویی نرم شامل پیاده روی فرهنگی – تاریخی، کمپ زدن، ماهیگیری اصولی، پیاده روی بر روی زمین
با ناهمواری کم، اسنورکلینگ، تورهای عمومی دوچرخه سواری یا اسب سواری ساده.
نوع و ماهیت ماجراجویی به انتخاب و انگیزه ماجراجوها بستگی دارد. آن نیروی درونی یا انگیزه ماجراجوها ماهیت سفرها را تعیین میکند.
انگیزه در یک ماجراجو با ماجراجوی دیگر متفاوت است، به عنوان شخصی که مناطق جدیدی را کشف میکند،
کسی که فعالیتهای هیجان انگیز را انجام میدهد یا کسی که ترجیح میدهد یک برنامه آرامش بخش کمپینگ را تجربه کند یا ماهیگیری اصولی کند و….
به طور کلی گردشگری ماجراجویانه بایستی در قالب تور صورت گیرد پس ناخودآگاه از اصولی پیروی میکند که در زیر به آ نها می پردازیم:
اولین و مهمترین عامل در اینگونه تورها رعایت و حفظ ایمنی است.
ایمنی خود نیز مستلزم رعایت چهار بخش اساسی است:
الف) استفاده از ابزار و تجهیزات بروز و مدرن “که در مباحث آتی درباره آن صحبت میکنم ”
ب) استفاده از مربیان و متخصصان مجرب با سابقه و مدارک قابل تایید در تورهای ماجراجویانه “که در مباحث آتی درباره آن صحبت می کنم”
ج) بیمه کامل اجرای فعالی تهای ماجراجویانه “که متاسفانه در کشور عزیزمان با مشکلات بسیاری در این قسمت روبرو هستیم”
د) وجود امدادگر یا امداد گران، داشتن آشنایی به استفاده از کمکهای اولیه تمامی تورگردانان و متصدیان تور بایستی
نکات مهم فوق را در نظر بگیرند و آگاهی های لازم را داشته باشند در غیر این صورت احتمال بروز اتفاقات جبران ناپذیری خواهد بود.
حفظ محیط زیست و حیات گونه های گیاهی و جانوری موجود
در آن نکته بسیار مهم دیگری که بسیاری از مجریان و علاقه مندان به این فعالیتها رعایت نمی‌کنند، حفظ محیط زیست و حیات موجود در آن است.
در صورت عدم رعایت این نکته احتمال آسیب ونابودی در محیط زیست بی نظیر کشورمان افزایش خواهد یافت.
از سالها قبل گروههای مشتاق، گروههای نظامی که آموزشهای خاصی دیده بودند
و یا اشخاصی در قالب وظیفه و یا تفریح به انجام فعالیتهای ماجراجویانه می پرداختند.
اما از شروع این فعالیتها در قالب تورهای اصولی ماجراجویانه زمان زیادی نمی گذرد و این امر نیازمند فراهم کردن
انواع زیرساختهای لازم برای جذب گردشگری ماجراجویانه در ایران عزیزمان است.
و اما توانایی های لازم شخص سرپرست در تورهای ماجراجویانه که مبحث بسیار مهم و تامل برانگیزی است.
به گفته کیانوش محرابی رئیس انجمن رفتینگ ایران، یک فرد برای رسیدن به مرحله اداره یک تور ماجراجویانه، بایستی
چهار مرحله بسیار مهم زیر را بگذراند که با توجه به محدودیت مقاله تیتروار خدمتتان عرض میکنم:
۱. دانش Knowledge
۲. تمرین Training
۳. تجربه Experience
۴. قضاوت و تصمیم گیری judgment
متاسفانه در کشور ما تعداد کمی از افراد هستند که به درجه قضاوت رسیده باشند و تنها با گرفتن یک دوره و شرکت در چند تور مبادرت به برگزاری تورهای ماجراجویانه می کنند و خسارتهای جانی و مالی را به همراه می آورند.
این حوادث باعث بدبینی و ترس گردشگران و علاقهمندان به تجربه تورهای ماجراجویی می شود و این موضوع بیشتر از این که موجب پیشرفت گردشگری ماجراجویانه در ایران شود، تبلیغ سوء به همراه خواهد داشت