حدود ۲ هزار هتل و هتل آپارتمان در سراسر کشور پراکنده است که ظرفیتی حدود ۲۰۰ هزار تخت را در صنعت اقامتی ایجاد کردهاند. به غیر از برخی مناطق محدود از جمله خراسان رضوی که ضریب اشغال به نسبت بالایی دارند،عموم هتل‌های ایران با ضریب اشغال تقریبا ۵۰ درصد در صنعت گردشگری ایران ایفای نقش می‌کنند که عملکرد مطلوبی به شمار نمی‌رود. ایجاد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، انتظار تحول جدی را در میان اعضای جامعه هتل‌داران ایران ایجاد کرده تا روند توسعه سرمایه‌گذاری در فضاهای هتلی بیش از پیش نمود داشته باشد.
با عباس بیدگلی مدیر اجرایی جامعه هتل‌داران ایران تازه‌ترین تحولات در این حوزه را مرور می‌کنیم.
وضعیت کسب و کار در صنعت هتلداری ایران را چگونه تحلیل می‌کنید؟ ضمن اینکه در دو سال اخیر با افزایش نرخ ارز به نظر می‌رسد فرصت‌هایی برای هتل‌ها ایجاد شده تا دستکم از گردشگری خارجی ضریب اشغال مناسب‌تری داشته باشند؟
واقعیت این است که حدود ۲ هزار هتل و هتل آپارتمان در سراسر کشور داریم که در اقصی نقاط کشور پراکنده‌اند. از سوی دیگر تعداد محدودی از این هتل ها در قالب زنجیره‌ای فعالیت می‌کنند و این ایرادی است که به صنعت هتلداری وارد است این که اغلب هتل‌های ایران به صورت انفرادی و مجزا از یکدیگر فعالیت می‌کنند طبیعی است که تامین تجهیزات و تدارکات، ارتقای کیفیت، بازاریابی کار دشواری برای آنها باشد.
در کشورهای پیشرو در صنعت گردشگری، هتل‌های زنجیره‌ای از روش‌های مختلف قراردادی بهره می‌برند و زنجیره‌های ارزش ایجاد می‌کنند.
از سوی دیگر نظام آماری و اطلاعاتی کشور ما درست نیست و هنوز متاسفانه آگاه نیستیم که چه تعداد هتل در کشور در حال ساخت وجود دارد.
گمانه‌زنی‌ها در حدود ۷۰۰ هتل در حال ساختدر کشور است.از نظر تعدادی، حدود ۲۰۰ هزار تخت در کشور برای پذیرش مهمان مهیاست.
واقعیت این است که این عددها به نسبت ظرفیت کشور بسیار پایین است و متاسفانه شرایط طوری پیش نرفته که به این ظرفیت واقعی توجه کنیم.
از آن طرف، ۲۰۰۰ هتل کنونی که اعتقاد داریم ناکافی است، ضریب اشغال مناسبی هم ندارد.
ضریب اشغال هتلداری ایران در بهترین شرایط حدود ۵۰ درصد است.
استان‌هایی چون خراسان رضوی هرچند شرایط خیلی بهتری داشتند اما بازهم متاسفانه ضریب اشغال حدود ۵۰ درصد را تجربه می‌کنیم.
این بدان معناست که همین ۲۰۰۰ هتل و هتل آپارتمان از نصف ظرفیت خود بهره‌برداری می‌کنند.
حال این پرسش مطرح است با چنین ظرفیت محدودی چرا باید برای ورود هتل‌های جدید در این چرخه اقدام کرد؟
به این دلیل که ما نیاز داریم گردشگری داخلی و خارجی را رونق بدهیم و ظرفیت‌سازی کنیم.
این استدلال درستی نخواهد بود که چون ضریب اشغال هتل‌ها کافی نیست از توسعه هتلداری دست بکشیم.
از سوی دیگر چنانچه تعداد هتل‌های یک شهر کمتر از تقاضا باشد، کیفیت خدمات افت می‌کند.
دست اندرکاران صنعت هتلداری به این باور رسیده‌اند که توقع مردم از خدمات هتلداری به مراتب بالاتر از گذشته است .
به این ترتیب نقش بنگاه‌های فروش انلاین هتل‌ها چه می‌شود؟آنها که مدعی‌اند بازار فروش هتل‌ها را بزرگ کردهاند و آن دسته که هتل نمی‌رفتند حال هتل برو شده‌اند؟
ضمن اینکه در مواردی فروشندگان آنلاین زیر نرخ بازار هم اتاق می‌فروشند.
تصور نمی‌کنم که این کیک فروش بزرگ‌تر شده باشد. کیک همان کیک است تنها اتفاقی که افتاده این است که رقبا جدی‌تر شده‌اند. در دنیای امروز برای این نوع رقابت، راه‌حل وجود دارد. برای رقابت سالم قوانین مشخص و نرخ‌شکنی (دامپینگ) تصویب شده است و حتی شرکت‌های خیلی بزرگ هم جریمه‌های سنگین می‌پردازند.
امثال اپل، گوگل گاهی به دلیل تخلفاتی که در بازار رقابت ایجاد کردند ملزم به پرداخت جریمه‌های سنگینی شده‌اند.
در فضای رقابت آزاد، شرکت‌های بزرگ با هم ادغام می‌شوند اما در ایران بنگاه‌های ما مرتب از هم جدا شده و شرکت‌ها مرتب کوچک و کوچک‌تر می‌شود.
در حال حاضر اغلب رزرو هتل های دنیا از بوکینگ دات کام انجام می‌شود.
آژانس‌های او تی ای چندان موفق نشدند کیک را بزرگ‌تر کنند و فقط شرایط سفر را تسهیل کردند.
نمونه بارز در آمارهای زمان‌های اوج سفر در ایام تابستان و عید نوروز است.
با وجودی‌کههتل آپارتمان‌ها نرخ‌های بسیار مناسبی ارایه می‌دادند و کماکان مردم در مراکزی مثل مدرسه و یا خانه مسافر اقامت می‌کردند.
آیا تصور نمی‌کنید اگر مطالعات راهبردی برای صنعت هتلداری در چشم‌انداز مشخص وجود داشت تکلیف سرمایه‌گذاران مشخص بود؟
مطالعات نیازسنجی از ارکان اصلی سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری و هتل داری است که کاملا مغفول واقع شده است.
سرمایه‌گذاران عموماً براساس حس و برداشت خودشان اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.
اما این که در قالب یک مطالعه تحقیقی و مدون و همه جانبه اتفاق افتاده باشد این طور نیست.
این‌گونه مطالعات وظیفه دولت است. زیرا هزینه خیلی زیادی دارد.
نیازمند دسترسی‌های اطلاعاتی است که بخش خصوصی قادر به دریافت این اطلاعات نیستند و از طرف دیگر،
دولت چند‌سال پیش مصوب کردکه هرکسی برای هر‌کاری که بخواهد سرمایه‌گذاری بکند چنانچه شرایط‌اش را داشته باشد منعی ندارد می‌تواند ورود کند.
به همین بهانه وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی در این بحث مطالعه سنجی چندان ورود نکرده است.
در حالی که می‌توانست دستکم یک زمینه مشورتی ایجاد کند تا سرمایه‌گذاری‌ها در مسیر صحیح‌تری اتفاق بیافتد.
الان فضایی ایجاد شده که هرکسی تصور می‌کند باید هتل ۵ ستاره بسازد! در صورتی که می‌توان هتل سه ستاره ساخت تا فضای قیمتی و کیفیتی مناسبی ایجاد شود.
گاهی برنامه‌ای اعلام می‌شود که هدف جذب گردشگران چینی است اما از آن سو، سرمایه‌گذاران را با این هدف هم راستا نمی‌کنیم. بنابراین خیلی از این رفتارها می‌تواند یکدیگر را خنثی کند.
در زنجیره ارزش صنعت هتلداری، تأمین‌کنندگان تجهیزات، خدمات و تولیدکنندگان داخلی تا چه میزان توانایی عرضه محصولات و خدمات باکیفیت را دارند؟
تامین تجهیزات هتلی از سوی تولیدکنندگان داخلی از نظر کیفیت خیلی مشکل داشت اما در یکی دو سال اخیر به دلایل مختلف از جمله محدود شدن واردات و نیز افزایش نرخ ارز، گرایش به سمت تولیدات داخل بیشتر شده است. به‌غیر از موارد خاص تمام محصولات و اقلام مورد نیاز صنعت هتلداری، تجهیزات، ماشین‌آلات و ابزارآلات از بخش داخلی تامین می‌شود. بیش از ۳۰۰ رشته کاری با هتل برای ساخت هتل در ارتباط هستند.
امروزه مدیران هتلی که هتل‌هایشان را بازسازی می‌کنند با مشکل جدی در استفاده از محصولات داخلی مواجه نیستند .
تنها در موارد هوشمندسازی صنعت هتلداری تا حدودی وابستگی وجود دارد. در این میان البته خلاهایی هم هست.
حوزه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تاحدودی قابل قبول است اما در حوزه سخت‌افزاری هنوز مشکل داریم.
در زمینه‌هایی چون مدیریت هتلداری و دانش مدیریت در بسیاری از موارد هنوز کارکردهای لازم را نداشته‌ایم.
مجلس شورای اسلامی دولت را موظف کرده تا یکسال آینده ساختار بهینه‌ای را برای وزارت میراث‌فرهنگی گردشگری و طراحی نماید.
چه ساختاری می تواند در شرایط کنونی صنعت گردشگری را توسعه دهد و برای آن مناسب باشد؟
این یک پرسش کلیدی است. ساختار جدید همان قانون درست است. این فرصت خوبی است تا ساختار مناسب در چارچوب قانون مصوب مجلس شکل بگیرد تا در این حالت بسیاری از چالش‌ها را بتوانیم مدیریت کنیم.
مثالی می‌زنم: وزارت آموزش و پرورش در کنار وزارت علوم همواره دو عملکرد و بازتاب متفاوت در جامعه داشته است.
وزارت آموزش و پرورش یکی از وزارتخانه‌های پرحاشیه است که مرتب تغییر در آن اتفاق می‌افتد.
همین‌طور وزیران گاهی استیضاح می‌شود چون این ساختار و منطق لازم در وزارت آموزش و پرورش نهادینه نشده است.